آلاله

نام‌هاي ديگر:

زغليل-زغلنته

مشخصات ظاهري:

آلاله، گياهي است يك ساله، به ارتفاع 15 تا 60 سانتي‌متر و داراي ساقه منشعب و توخالي كه برگ‌هاي آن داراي پهنكي با بريدگي‌هاي عميق و گل‌هايش به رنگ زرد روشن است. هر پايه گياه در محيط‌هاي مساعد، تعداد فراواني در حدود 70 تا 100 گل مي‌دهد.

خواص: اين گياه با اينكه سمي مي‌باشد و در زمان‌هاي قديم آن را براي ايجاد مسموميت به كار مي‌بردند ولي در سال 1798 ميلادي، دانشمندي به نام گيلبرت، مصرف 2 گرم شيره گياه مزبور را كه در يك ليتر آب رقيق شده باشد، در درمان تنگي نفس، بيماري سل، زردي، اولسرهاي مثانه و .... توصيه نمود.

محل رويش: آلاله بيشتر در گل‌ و لاي مناطق مردابي، گودال‌ها، كنار استخرهاي طبيعي و ... رشد مي‌كند. اين گياه را مي‌توان در مناطقي از جمله بندر انزلي، پيربازار،لاهيجان و اطراف تهران مشاهده نمود.

توجه: اين گياه سمي مي‌باشد. بنابراين مصرف آن نيز پزشك الزامي است.

.........................................................................................

انجبار

مشخصات ظاهري:

انجبار، گياهي است پايا، به ارتفاع 20 تا 75 سانتيمتر و داراي ريزوم استوانه‌اي نسبتا مسطح كه ساقه‌ي هوايي آن، حالت قائم و ظاهر خط دار و عاري از كرك دارد. برگ‌هاي آن متناوب با كناره موجدار و پهنك آن به رنگ سبز شفاف در سطح فوقاني ولي سبز مايل به سفيد در سطح تحتاني است. انواع برگهاي واقع در قسمتهاي پايين ساقه، بزرگ و نوك تيز و داراي دمبرگ دراز ولي انواع واقع در قسمت‌هاي انتهايي ساقه، كوچكتر و بدون دمبرگ مي‌باشند، به طوري كه قاعده پهنك ساقه را فرا مي‌گيرد. گل‌هاي آن رنگ گلي دارد و به صورت سنبله انتهايي استوانه‌اي شكل مجتمع مي‌گردد.

خواص: انجبار خاصيت قابض، مقوي و التيام دهنده دارد. همچنين از آن در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آورند: اسهال-ترشحات مخاطي-ترشحات مهبلي-ورم مجاري ادرار-خونريزي‌هاي ساده-تب نوبه-نزله‌هاي مزمن-بي اختياري دفع ادرار-زخم مخاط دهان و لثه (به صورت غرغره)-بواسير-خراش‌هاي ناحيه مقعد و ...

محل رويش: انجبار در نواحي مرطوب، مناطق باتلاقي و نقاط كوهستاني مي‌رويد. انجبار را مي‌توان در برخي مناطق ايران از جمله : كوه سهند آذربايجان-همدان-اشتران كوه لرستان و مسجد سليمان مشاهده نمود.

.........................................................................................

انجدان رومي

مشخصات ظاهري:

انجدان رومي، گياهي علفي، پايا داراي ساقه ضخيم استوانه‌اي به قطر 3 تا 4 سانتيمتر و به ارتفاع 1 تا دو متر است. برگ‌هاي ضخيم، گوشتدار، منقسم به برگچه‌هايي با ظاهر لوزي شكل و دندانه‌هاي نامساوي، به رنگ سبز تيره شفاف و منتهي به دمبرگ استوانه‌اي مشخص  دارد. زيرين‌ترين برگ آن به طول 70 سانتيمتر مي‌رسد. گل‌هاي آن بسيار كوچك، به ابعاد 3 ميليمتر، به رنگ زرد و مجتمع به صورت چتر است. ميوه‌ي آن بيضوي دراز، به طول 5 تا 7 ميليمتر، به رنگ زرد يا قهوه‌اي و بسيار معطر، پس از رسيدن است.

خواص: از انجدان رومي بيشتر در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آورند، قطع حالت قاعدگي-هضم غذا-تقويت معده-تصفيه نمودن خون-زياد كردن ادرار –زردي-نقرس-نارسايي‌هاي كبدي و كليوي-رماتيسم-ورم كليه و مثانه-كم خوني-ميگرن و ضعف عمومي.

محل رويش: انجدان رومي در نواحي مختلف پرورش داده مي‌شود. و در برخي مناطق به صورت نيمه وحشي از جمله در كوه هزاران كرمان (در 3400 متري بين كرمان و بندرعباس) نيز مشاهده مي‌شود.

.........................................................................................

انجره

نام‌هاي ديگر: شقف-زغاف-شوك الضب

مشخصات ظاهري:

انجره، گياهي است چند ساله و داراي ساقه‌ كوتاه، منشعب و خشن، كه برگ هاي ساده با ظاهر بيضوي دراز و عاري از دمبرگ دارد.

كناره برگهاي آن در قاعده ساقه،‌صاف و داراي خارهاي ظريف ولي در قسمت بالاي آن دندانه‌دار خاردار است. گل‌هاي آبي رنگ و زيباي آن، در براكته‌هاي نوك تيز و خاردار به طول 5/2-2 سانتي‌متر جاي دارد و در مجموع به صورت گل آذين خوشه ظاهر مي‌شود. ميوه‌ي آن پوشينه، تخم‌مرغي و نوك تيز، به طول متوسط 5 سانتي‌متر و حتي بيشتر و محتوي دودانه است.

خواص:‌ برگ انجره اشتهاآور، قابض و مقوي مي‌باشد. از آن در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آورند. عدم امكان دفع ادرار-ناراحتي‌هاي رواني-اسپاسم مثانه-تقويت نيروي جنسي-زياد كردن ادرار-بيماري‌هاي كبد و طحال-سرفه-التهاب و ...

محل رويش: انجره در مناطق وسيعي از نواحي گرم كره زمين از جمله ايران رشد مي‌كند. و بيشتر در جنوب ايران، كوه جبل كرمان، لار، بندرعباس، بلوچستان و ... يافت مي‌شود.

.........................................................................................

آنغوزه

نام‌هاي ديگر:

آنگوزاكما-خوراكما-كورن كما.

مشخصات ظاهري:

آنغوزه، گياهي است علفي و بزرگ كه داراي ريشه‌ راست، گوشتدار و نسبتا ضخيم و ساقه‌اي قوي، خشن، فيبري و با ظاهري مشخص كه در پنج سال اول منحصراً داراي تعداد برگ واقع بر روي سطح زمين مي‌گردد. به تدريج از بين برگ‌هاي آن (كه معمولاً ظاهري غبارآلود دارند)، ساقه‌اي راست،‌ تقريباً استوانه‌اي و گوشتدار خارج مي‌شود كه ارتفاع ي متجاوز از 2 تا 5/2 متر پيدا نموده، در انتها به مجموعه‌اي از گل‌هاي زردرنگ و مجتمع به صورت گل‌آذين چتر مركب ختم مي‌شود.

خواص: آنغوزه قاعده آور، دافع كرم و ضد تشنج مي‌باشد. همچنين در موارد زير نيز از آن استفاده درماني به عمل مي‌آيد: بيماري‌هاي دستگاه تنفسي (با منشاء عصبي)-اسپاسم دستگاه هاضمه و حنجره-آسم-يبوست (به خصوص در افراد مسن) و ....

محل رويش: در 65 كيلومتري جهرم-كرمان-خراسان-بلوچستان و ...

.........................................................................................

اوجا

نام‌هاي ديگر:

گل پردار-سمد-وج-له‌لي-قره‌آغاج-لو-وزم

مشخصات ظاهري:

اوجا، درختي بزرگ و داراي پوست سخت، خشن و شكاف دار است. برگ‌هاي منفرد آن، ظاهر بيضي شكل، نوك تيز و پهنك غير متقارن نسبت به رگبرگ مياني دارند، به علاوه پوشيده از كرك مي‌باشند و در موقع لمس كردن خشن به نظر مي‌رسند.

گل‌هاي آن عاري از دمبرگ و مجتمع به صورت دسته‌هايي بر روي شاخه‌ است. كاسه گل آن 4 تا 8 قسمتي است و در داخل آن نيز 4 تا 8 پرچم‌ جاي دارد. ميوه‌ي آن به طول 3 و به عرض 5/1 سانتيمتر است.

خواص : از اوجا در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آيد: زياد كردن تعريق-زياد كردن ادرار-التيام زخم‌ها-اسهال‌هاي ساده-نقرس-رماتيسم-تب‌هاي نوبه-بي‌خوابي و ...

محل رويش: اوجا،‌در حاشيه جنگل‌ها، مناطق كوهستاني و كنار جاده‌ها مي‌رويد. محل رويش آن در ايران بيشتر:‌ ارتفاعات 900 متري قم-يزد-قزوين-كرج-خراسان- آذربايجان-شمال جنگل كندوان-اطراف چالوس- مازندران-بندرگز و ... مي‌باشد.

.........................................................................................

اوکالیپتوس

اوكاليپتوس، درختي است زيبا كه ارتفاع آن به 80 تا 100 متر نيز مي‌رسد. پوست ساقه‌ي اوكاليپتوس، رنگ قهوه‌اي مايل به زرد دارد و به آساني از ساقه جدا مي‌گردد. برگ آن بر حسب جوان و يا مسن بودن گياه فرق مي‌كند.

در شاخه‌هاي جوان، برگ‌هاي وضع متقابل، افقي و تقريبا عاري از دمبرگ دارند. شكل ظاهري آنها بيضوي دراز و مدور در قسمت قاعده پهنك است. كناره پهنك برگ‌هاي آن صاف است. طول آنها در حدود 10 تا 15 سانتي‌متر و عرض آنها 4 تا 8 سانتي‌متر مي‌باشد. در درختان مسن، برگ‌هاي به حالت منفرد برروي ساقه‌بوده و هر يك به يك دمبرگ باريگ به طول 2 تا 3 سانتيمتر ختم مي‌شوند. پهنك برگ درختان مسن،‌باريك و دراز، عاري از تار، منتهي به نوك باريك و داراي قسمت انتهايي خميده است. رنگ آنها سبز يا سبز مايل به زرد در هر دو سطح پهنك مي‌باشد.

خواص : قسمت مورد استفاده اوكاليپتوس برگ‌هاي آن مي‌باشد. لازم به ذكر است با اين كه برگ اوكاليپتوس داراي خاصيت تب بر، ضدعفوني كننده و قابض دارد، ولي در مصارف داخلي مورد استفاده قرار نمي‌گيرد و از آن تنها در استعمال خارجي استفاده به عمل مي‌آورند.

محل رويش: اين گياه به صورت خودرو در ايران ديده نشده است. ولي به صورت پرورشي در نواحي شمالي ايران يافت مي‌شود.

.........................................................................................

 بابا آدم

نام‌هاي ديگر:

فيل گوش-آراقيطون-راس الحمامه

مشخصات ظاهري:

بابا آدم، گياهي است علفي،‌ بزرگ و داراي ساقه منشعب به طول 80 تا 150 سانتي‌متر و حتي بيشتر، ريشه‌اي دراز به قطر انگشت و به رنگ قهوه‌اي دارد. پهنك برگهاي آن، بسيار بزرگ و داراي حالت نسبتاً افتاده بر روي ساقه است. بزرگي پهنك برگهاي آن،‌به نسبتي كه از قاعده ساقه به راس نزديك مي‌شود، كم مي‌گردد. رنگ آن در سطح فوقاني پهنك،‌سبز تيره ولي در سطح زيرين به علت پوشيده بودن از تارهاي فراوان، سبز روشن است. ميوه‌اي آن پس از رسيدن به صورت فندقه‌اي با 3 يا 4 سطح مشخص در مي‌آيد.

خواص:از بابا آدم در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آيد:‌تصفيه خون-زياد كردن ادرار- و عرق-نقرس- رماتيسم0خارش پوستي-قندخون-سرخك-اسيداوريك-بيماري‌هاي پوستي-سنگ كليه-تب‌هاي دانه‌اي-آبله-مخملك-اگزماي خشك-تقويت پوست سر و....

محل رويش:

باباآدم به طور خودرو در دشت‌ها و نواحي مرطوب و سايه دار رشد مي‌كند. بابا آدم را مي‌توان در 1700 متري شهرستانك-خراسان-تهران-آذربايجان-بختياري-حسن بگلو-قره داغ-مازندران-گرگان-شبستر-نعمت آباد تبريز و ... مشاهده نمود.

.........................................................................................

بابونه

نام‌هاي ديگر:

بابونه رومي-مشرف-قراص-بابونج

مشخصات ظاهري:

بابونه، گياهي است كوچك، پرپشت به ارتفاع 10 تا 30 سانتي‌متر و داراي بويي معطر و قوي كه ساقه‌هاي خوابيده، استوانه‌اي شكل، به رنگ سبز مايل به سفيد و برگ‌هاي كوچك، متاوب، منقسم به بريدگي‌هاي باريك و نامنظم و پوشيده از كرك دارد. كاپيتول‌هاي آن به صورت منفرد در راس ساقه‌هاي ظاهر مي‌شود. در هر كاپيتول آن،‌ دو نوع گل، يكي زبانه‌اي ماده، به رنگ سفيد و ديگر لوله‌اي كه به رنگ زرد ديده مي‌شود.

خواص:

از بابونه در مواردي نظير:‌ تقويت معده-دردهاي عصبي-ميگرن-سردرد-بي‌خوابي-اختلالات زمان يائسگي-كم اشتهايي-ورم روده-كم خوني-اختلالات هاضمه-يرقان و ... استفاده به عمل مي‌آيد.

محل رويش:

بابونه بيشتر درچمن زارها، زمين‌هاي شني و استخرهاي طبيعي رشد مي‌كند.

بابونه در برخي مناطق ايران از جمله آذربايجان يافت مي‌شود.

.........................................................................................

بادرنجبويه

نام‌هاي ديگر:

ترنجان-حشيشه النحل-وارنگ بو

مشخصات ظاهري:

بادرنجبويه، گياهي است پايا، پرشاخه و پرپشت، به ارتفاع 30 تا 80 سانتي‌متر و حتي بيشتر كه ريشه كوچك و استوانه‌اي شكل، سخت و نسبتا منشعب درد. برگ‌هاي آن پوشيده از تار، متقابل، بيضوي، به شكل قلب و دندانه‌دار است. درازاي برگ‌هاي آن 5 تا 8 سانتيمتر و پهناي آنها 4 تا 5 سانتيمتر است. رگ برگهاي آن در سطح فوقاني پهنك، سبز تيره ولي در سطح تحتاني آن، سبز روشن است. گل‌هاي آن رنگ سفيد يا گلي دارند و به تعداد 6 تا 12 تايي در كناره برگها ظاهر مي‌شوند.

خواص: بادرنجبويه نيرو دهنده و ضد تشنج مي‌باشد. همچنين از آن در موارد زير استفاده مي‌گردد: كمك كردن به هضم غذا-زياد كردن تعريق-دل پيچه-سرگيجه-ناراحتي‌هاي عصبي-احساس چنگ زدگي در معده-بي‌خوابي-ضعف اعصاب-تقويت قلب-كم خوني-سردرد-تاخير عادت ماهانه-دردهاي عصبي-آسم و ...

محل رويش:

اطراف تبريز-در 1200 تا 1400 متري بيشه لرستان-اطراف رشت-حسن بگلو آذربايجان- در 700 متري جنگل گلستان-قزوين-كرج-گنبدطاووس-اطراف تهران و ....

.........................................................................................

بارهنگ

نام‌هاي ديگر:

بيزوشا-رمحاج ولك-لسان الحمل.

مشخصات ظاهري:

بارهنگ، گياهي است به ارتفاع 8 تا 50 سانتيمتر و داراي برگ‌هايي با پهنك بزرگ و واقع در سطح زمين كه در پهنك برگ‌هاي آن، 3 تا 11 رگبرگ‌ سراسري در جهت طولي ديده مي‌شود. گلهاي آن داراي جامي به رنگ خاكستري روشن يا تقريبا مايل به قرمز و مجتمع به صورت سنبله‌هاي دراز است. هر يك از اين سنبله‌ها نيز در راس دنباله‌ي بلندي منتهي به وسط برگ‌ها،‌جاي دارد. ميوه‌ي آن، پوشينه، داراي 2 خانه و محتوي 4 تا 8 دانه كوچك و بيضي شكل در هر خانه مي‌باشد.

خواص: از بارهنگ در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آيد:

تصفيه خون-نزله‌هاي مزمن-آسم-اسهال‌هاي ساده-ورم مخاط دهان-درد دندان-درد گوش-ناراحتي‌هاي دستگاه تنفسي كودكان-خونريزي ريه-اخلاط خوني-بيماري‌هاي كبدي-زردي وجود خون در ادرار-بيماري‌هاي التهابي كليه و مثانه-استفراغ و ...

محل رويش: اغلب نواحي ايران از جمله:‌ اصفهان-بلوچستان-آذربايجان-خراسان-تربت جام-كاشان-شيراز-كوه لاله زار كرمان-همدان خرم‌آباد-اروميه-كردستان- سراب-تبريز-مازندران-رشت-گرگان-لاهيجان-كرج-ري-اطراف تهران و ...

.........................................................................................

باريجه

نام‌هاي ديگر: قنه و ...

مشخصات ظاهري:

باريجه، گياهي است پايا و داراي ساقه ضخيم به ارتفاع 1 تا 2 متر كه برگ‌هايي به رنگ سبز مايل به خاكستري و به طول 30 سانتيمتر، پوشيده از تارهاي ريز و كوتاه، در قاعده ساقه دار. پهنك برگ آن منقسم به قطعاتي است كه بر اثر چند بار تقسيم شدن، به صورت قطعات باريك و فشرده به هم درآمده است. گل‌هاي آن زرد رنگ و مجتمع به صورت خوشه‌هاي مركب متعددي است كه اغلب به شكل دسته‌هاي فراهم در طول ساقه ظاهر مي‌گردند. چترهاي اصلي آن، داراي 6 تا 12 پايه است. ميوه‌ي آن بيضوي دراز و داراي كناره‌اي باريكتر از نصف قسمت محتوي دانه است.

خواص : از باريجه بيشتر در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آورند:

تقويت بدن-نزله-تشنج-عادت ماهانه-بيماري‌هاي رحمي-درد معده و ...

محل رويش: بختياري-گچسر-قزوين-دره لار-كوه دماوند-اطراف تهران-كرمانشاه-در 35 كيلومتري جنوب سلطانيه-دره هراز و ...

.........................................................................................

.........................................................................................

بذرالبنج

نام‌هاي ديگر:

ژوسيكام-بنگ دانه-سكران

مشخصات ظاهري:

بذرالبنج، گياهي است علفي،‌دوساله و داراي ساقه استوانه‌اي شكل، خميده درناحيه راس و به ارتفاع 60 تا 80 سانتيمتر است. ريشه‌اي راست، دراز و نسبتاً ضخيم دارد. برگ‌هاي آن متناوب، مثلثي شكل، نوك تيز و در قسمت انتهايي ساقه معمولاً عاري از دمبرگ و منقسم به لوبهاي نامساوي و نوك تيز است. درازاي برگ هاي آن به 20 و پهناي آن به 5 تا 7 سانتي‌متر مي‌رسد. رنگ برگ‌هاي آن سبز مايل به سفيد است و به محض دست زدن به آن نيز، به انگشتان مي‌چسبد. گل‌هاي آن رنگ زرد روشن دارد و شبكه‌اي از خطوط ظريف به رنگ ارغواني نيز آنها را زيباتر مي‌كند. ميوه‌ي آن پوشينه است.

خواص: قسمت مورد استفاده گياه مزبور برگ و دانه‌هاي آن مي‌باشد كه در موارد زير مورد استفاده درماني قرار مي‌گيرد:‌ تشنج-درد-بي‌خوابي-بيماري‌هاي عصبي-بيماري‌هاي دستگاه تنفس-سل-سياه سرفه-سرفه‌هاي تشنجي-برونشيت مزمن-دردهاي عصبي-رماتيسم-نقرس-احساس چنگ زدگي در معده-قولنج‌ها-ورم حاد و مزمن پستان و ...

محل رويش: بذرالبنج معمولاً در كنار جاده‌ها، اماكن مخروبه،‌ قبرستان‌ها و نواحي باير رشد مي‌كند. در مناطق آذربايجان-اروميه-تهران-رودبار-كليبر-اراك-گرگان-كرج و ... يافت مي‌شود.

.........................................................................................

برگ نو 

نام‌هاي ديگر: قره دون-مندارچه-فغو-نوار ابيض-سوسن ابيض.

مشخصات ظاهري:

برگ نو، درختچه‌اي به ارتفاع 2 تا 5 متر كه شاخه‌هاي متعدد به وضع قائم و برگ‌هاي بيضوي و منتهي به نوك باريك دارد. گل‌هاي سفيد، معطر و مجتمع به صورت خوشه‌هاي متعدد و پرگل و ميوه‌اش سته، تقريباً كروي، به بزرگي 5 تا  8 ميليمتر و به رنگ سياه است.

جالب است بدانيد كه برگ نو در همه فصل‌ها، سبز به نظر مي‌رسد، زيرا هميشه قسمتي از برگ‌هاي آن در زمستان،‌ برروي شاخه‌هاي باقي مي‌ماند و چون در اين فصل، رنگ مايل به قرمز نيز پيدا مي‌كند، به اين خاطر منظره‌ي زيبا به گياه مي‌بخشد.

خواص: قسمت مورد استفاده برگ نو گل  و ميوه‌ي آن است كه در موارد زير از آنها استفاده درماني به عمل مي‌آيد: اسهال‌هاي ساده-ورم لثه‌ها، درد گلو، ورم مخاط دهان و آفت (به صورت غرغره)-تب و ...

محل رويش: تهران-رشت-آستارا-طالش-حسن بگلو-جنگل‌هاي ارسباران و ...

.........................................................................................

برنجاسف

نام‌هاي ديگر:

شويلاء-حبق الراعي

مشخصات ظاهري:

برنجاسف، گياهي است علفي، به ارتفاع 80 تا 150 سانتي‌متر كه ريشه دراز به قطر يك سانتيمتر و ساقه‌اي راست و استوانه‌اي شكل، به رنگ سبز نقره‌اي، گاهي مايل به قرمز و پوشيده از تارهاي ظريف و مايل به سفيد دارد. برگهاي آن داراي بريدگيهاي عميق و تقسيمات نامساوي و منتهي به نوك تيز به پهناي 3 تا 6 ميليمتر است. سطح فوقاني پهنك آن سبز رنگ ولي سطح تحتاني آن، مايل به سفيد پنبه‌اي است.

كاپيتول‌هاي كوچك و متعدد آن شامل گل‌هايي به رنگ زرد مايل به قرمز و پوشيده از تارهاي سفيد پنبه‌اي است. ميوه‌ي آن، فندقه‌، استوانه‌اي شكل، صاف و منتهي به يك برجستگي مسطح در ناحيه راس است.

خواص: از برنجاسف در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آيد: تقويت معده-زياد كردن ادرار-تشنج-قاعدگي-كرم-صرع-سرگيجه-سوء هاضمه-دردهاي عصبي و ...

محل رويش: در 20 كيلومتري جنوب اروميه-رامسر-گرگان-آذربايجان و ...

................................................................................................................